การปลูกดีปลี และการดูแลรักษาพร้อมสรรพคุณ
การปลูกดีปลี
ชื่อสมุนไพร ดีปลี
ชื่ออื่นๆ ประดงข้อ ,ปานุน (ภาคกลาง) , ดีปลีเชือก (ภาคใต้) , พิษพญาไฟ , ปีกผัวะ , cabe jawa(อินโดนีเซีย) ,chabai jawa (มาเลเซีย) , Sali (ลาว)
ถิ่นกำเนิดดีปลี
ดีปลีเป็นพืชเมืองของเอเชียตุวันออกเฉียงใต้ มีถิ่นกำเนิดที่เกาะโมลัคคาส (Moluccas) ในมหาสมุทรอินเดียและได้มีการนำมาปลูกและเกิดการแพร่กระจายในทางตอนใต้ของประเทศไทย รวมถึงในประเทศมาเลเซียและอินเดีย
ลักษณะทั่วไปดีปลี
- ต้นดีปลี จัดเป็นไม้เถามีรากฝอยออกบริเวณข้อเพื่อใช้ยึดเกาะและเลื้อยพัน เถาค่อนข้างเหนียวและแข็ง มีข้อนูน แตกกิ่งก้านสาขามาก เจริญเติบโตได้ดีในที่ชุ่มชื้น มีแสงแดดรำไร
- ใบดีปลี มีใบเป็นใบเดี่ยว ลักษณะเป็นรูปไข่แกมขอบขนาน ใบมีสีเขียวเข้มเป็นมัน ปลายใบแหลม โคนใบมน ขอบใบเรียบเป็นคลื่นเล็กน้อย ใบกว้างประมาณ 3-5 เซนติเมตร และยาวประมาณ 7-10 เซนติเมตร มีเส้นใบออกจากโคนประมาณ 3-5 เส้น ส่วนก้านใบยาวประมาณ 1-1.5 เซนติเมตร
- ดอกดีปลี หรือ ผลดีปลี ผลสดมีสีเขียว เมื่อสุกแล้วจะเปลี่ยนเป็นสีแดง ลักษณะของผลอัดกันแน่นเป็นช่อรูปทรงกระบอก โคนใหญ่กว่าปลายไม่มาก ปลายเล็กมน ผลมีความยาวประมาณ 2.5-7.5 เซนติเมตร และมีเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 5-8 เซนติเมตร ผิวของผลค่อนข้างหยาบ และมีเกสรตัวเมียติดอยู่ ผลย่อยมีเมล็ดเดียว โดยเมล็ดมีขนาดเล็กมาก ลักษณะกลมและแข็ง ผงของผลมีสีน้ำตาล มีกลิ่นหอมเฉพาะตัว มีรสเผ็ดร้อน ขมปร่า นิยมเก็บผลมาใช้เมื่อผลเริ่มเป็นสีน้ำตาล แล้วนำมาตากแดดให้แห้ง ส่วนที่นำมาใช้เป็นยาสมุนไพรได้แก่ ส่วนของดอก ใบ ผลแก่จัดแต่ยังไม่สุก หรือตากแดดให้แห้ง เถา และรากดีปลี
การขยายพันธุ์ดีปลี
ดีปลี เป็นไม้เลื้อยที่ชอบพื้นที่ชุ่ม ดินร่วมซุย ไม่มีน้ำท่วมขัง สามารถเติบโตได้ดีในทุกสภาพดิน จึงเห็นได้ในทุกภาคของไทย
การปลูก และการดูแล ดีปลี ต้องเตรียมหลักให้เลื้อยพันตั้งแต่ปลูก หลักควรมีความสูง 1.50 เมตร ถ้าสูงเกินไปจะเก็บเกี่ยวยาก จะใช้เสาปูนก็ได้แต่ดีปลีจะไม่ค่อยเกาะในระยะแรกเนื่องจากเสาปูนร้อน และไต่พันยากกว่าขึ้นต้นไม้ ถ้าจะใช้ต้นไม้บางชนิดเป็นหลักก็มีต้นทองหลางที่เหมาะมาก เนื่องจากทองหลางโตเร็วตัดยอดตัดกิ่งบังคับความสูงได้ วิธีใช้ ให้นำต้นทองหลางมาปลูกลงไปก่อน พอต้นทองหลางโตเป็นร่มแล้ว ก็เอาดีปลีมาปลูกที่โคน เมื่อทองหลางแตกยอดก็ตัดยอดไม่ให้สูงไปกว่านั้น
ดีปลี จะเอายอดหรือไหลมาชำก็ได้ แต่นิยมใช้ยอดมากกว่าเพราะให้ผลผลิตได้เลย ถ้าใช้ไหลปลูกใช้เวลาหลายปีกว่าจะออกดอก ยอดที่จะนำมาชำให้ใช้ยอดกระโดงหรือยอดที่แยกออกด้านข้าง ตัดต่ำกว่ายอดลงมา 5 ข้อแล้วเอาดินเหนียวหุ้ม 2 ข้อล่าง เพื่อเพิ่มความชื่นให้แตกรากเร็วขึ้นไม่เช่นนั้นจะเหี่ยวเฉา จากนั้นจึงนำยอดไปชำลงในถุงจนกระทั่งแตกรากแล้วจึงนำไปปลูกที่โคนเสาหรือต้นทองหลาง อาจต้องใช้ลวดหรือเชือกมามัดหลวมๆ ในระยะแรก
คอยรักษาความชุ่มชื้นในดินให้สม่ำเสมอในระยะแรก อย่าให้น้ำท่วมขัง เมื่อต้นแข็งแรงจะออกรากมาช่วยเกาะหลัก ถ้าปลูกกับเสาก็ตัดเชือกออกได้ ใส่ปุ๋ยคอกหรือปุ๋ยหมักคลุกดินรอบโคนต้นจะช่วยให้แข็งแรงและเติบโตดี
วิธีการปลูกดีปลี
การเตรียมดิน
- เลือกตินที่อุดมสมบูรณ์ปรับปรุงตินด้วยปุ๋ยหมัก ปุ๋ยคอก ทำร่องระบายน้ำ ให้มีความลาดเท
การเตรียมพันธุ์
- เลือกยอดกระโดงหรือยอดที่แยกออกต้านข้าง ตัดต่ำกว่าปลาย ยอดลงมา 5 ข้อ แล้วนำดินเหนียวมาหุ้ม 2 ข้อล่าง เพื่อเพิ่มความชื้นให้แตกรากเร็วขึ้น จากนั้นนำยอดไปชำลงในถุงจนกระทั่งแตกรากแล้วจึงนำไปปลูก
การปลูก
- ใช้ยอดแก่ปลูก 3 – 4 ยอดต่อค้าง
- ระยะปลูก 1.5 – 2 X 2 เมตร จำนวน 400 – 600 ต้นต่อไร่ พรางแสงประมาณ 2 สัปดาห์
การใส่ปุ๋ย
- ปุ๋ยที่ควรใช้มีทั้งปุ๋ยคอกหรือปุยหมัก 1 กิโลกรัมต่อต้นต่อปี และ ปุ๋ยเคมีสูตรเสมอ หยอดที่โคนต้น 1 กำมือต่อต้น
การให้น้ำ
- ให้น้ำสม่ำาเสมอ ไม่ควรให้แฉะจนเกินไป เพราะจะทำให้เกิดโรคโคนเน่าได้ง่าย
การกำจัดวัชพืช
- กำจัดวัชพืช 2 ครั้งต่อเดือนในช่วงฝน โดยวิธีถางตามแนวร่อง
ศัตรูที่สำคัญและการป้องกันกำจัด
- เพลี้ยแป้ง ดูดกินน้ำเลี้ยงที่ช่อดอก การป้องกันกำจัดใช้เซฟวิน
การเก็บเกี่ยว
- ดัชนีการเก็บเกี่ยวที่เหมาะสม คือ เก็บเกี่ยวในระยะที่ผลแก่จัดเริ่มมีสีส้มแดงเรื่อ แต่ยังไม่สุก เนื้อแน่นแข็งไม่นิ่ม ผลต้องไม่สุกแดงเกินไปหรือเขียวไป จะเป็นระยะที่ดีปลีมีกลิ่นฉุนจัดที่สุด
- วิธีเก็บเกี่ยว ใช้มือเด็ดที่ก้านขั้วผล สำหรับค้างที่สูงใช้บันไดปืนขึ้นไปเก็บเกี่ยว ใน 1 กิ่ง สามารถเก็บผลดีปลีได้ 2 – 3 ผล ต่อครั้ง การเก็บเกี่ยวแต่ละรุ่นใช้ระยะเวลาห่างกัน 1 – 2 เดือน
ประโยชน์ของดีปลี
ดีปลี เป็นสมุนไพรรสเผ็ดร้อน ซึ่งเป็นสมุนไพรที่มีความเก่าแก่และมีใช้กันมากว่า 4,000 ปี สามารถที่จะใช้ประโยชน์ได้ในหลากหลายรูปแบบ ซึ่งประโยชน์ของดีปลีก็มีด้วยกันดังนี้
- ลดน้ำตาลในเลือด
โรคเบาหวานเป็นอีกหนึ่งโรคที่มีจำนวนผู้ป่วยเป็นกันมากมาย ซึ่งดีปลีก็เป็นสมุนไพรอีกหนึ่งชนิดที่มีสรรพคุณช่วยลดระดับน้ำตาลภายในเลือดให้กับผู้ที่ป่วยเป็นโรคเบาหวานได้ ที่สำคัญดีปลียังเป็นสมุนไพรที่สามารถช่วยป้องกันภาวะแทรกซ้อนที่จะเกิดขึ้นกับโรคเบาหวานได้อีกด้วย - กำจัดสารพิษ
โรคตับเป็นอีกหนึ่งโรคที่สามารถเกิดขึ้นได้กับผู้คนในยุคปัจจุบัน เพราะคนส่วนใหญ่มักรับประทานแต่อาหารแปรรูป ซึ่งอาจทำให้อวัยวะภายในต้องทำงานหนัก จนส่งผลอันตรายต่ออวัยวะภายในต่างๆ โดยเฉพาะตับที่อาจจะได้รับสารเคมีที่มาจากการผลิตอาหารแปรรูปมากกว่าส่วนอื่นๆ แต่การทานรับประทานดีปลี ก็ช่วยในการกำจัดสารพิษตกค้างภายในร่างกายที่เป็นอันตรายต่อการทำงานของตับ และช่วยไม่ให้ตับทำงานหนักจนเกินไป - ลดไขมัน
ดีปลีเป็นอีกหนึ่งตัวช่วยสำหรับคนที่มีน้ำหนักตัวเยอะ หรือคนที่มีปัญหารูปร่างอ้วน ซึ่งคนอ้วนมักจะมีไขมันสะสมในร่างกายปริมาณมาก แถมยังเป็นสาเหตุของการเกิดโรคต่างๆ ได้ง่ายอีกด้วย แต่ดีปลีถือเป็นตัวช่วยสำคัญในการช่วยลดไขมันภายในร่างกาย และลดความเสี่ยงต่อการเป็นโรคแทรกซ้อนอย่างเช่น ไขมันอุดตันในเส้นเลือด และไขมันพอกตับได้ดีนั่นเอง - อาการไอ
ดีปลีสามารถใช้แก้อาการไอได้ โดยการใช้ดีปลีมาทำเป็นเครื่องเทศหรือจะเอาไปทอด แต่ห้ามใช้น้ำมัน ให้เลือกใช้เนยแทน หลังจากนั้นจึงนำมารับประทานก็สามารถจะช่วยบรรเทาอาการไอได้
- อาหารไม่ย่อย
ภายในดีปลีมีสารสำคัญบางชนิด ซึ่งจะช่วยทำให้กระเพาะอาหารผ่อนคลาย ไม่หดเกร็งตัวมากเกินไป ทำให้สามารถย่อยอาหารได้ตามปกติ แนะนำว่าหากเป็นโรคอาหารไม่ย่อยก็ควรที่จะใช้ดีปลีผง ผสมกับข้าวหรือบางคนอาจจะโรยเอาไว้บนข้าวแล้วรับประทานก็จะช่วยแก้อาการดังกล่าวได้ผล
บทความอื่นๆ ที่น่าสนใจ